معرفی جامع بارکد دو بعدی یا کیو آر کد، انواع و کاربردهای آن

بارکدها امروزه در موارد مختلف اعم از مواد غذایی تا ردیابی کالا و محصولات بسیار کاربرد دارند. به طور کلی بارکد در سال 1940 اختراع شد که در سال 1960 مورد آزمایش قرار گرفت و در سال 1980 تقریبا همه جا مشاهده شد. در این سال ها ایده ها کم کم تغییر کرد، مانند سال 1960 که بارکد یک مدل گور خری با خطوط سیاه و سفید و با یک سری اعداد که در زیر این خطوط نوشته شده بود، که برای خواندن نیاز به اسکنر بارکد یا همان دستگاه بارکد خوان داشت. نسل دیگر از این نوع بارکدها از نوع دو بعدی یا QR است که مورد توجه بسیاری قرار گرفته است.در ادامه ،به معرفی جامع بارکد دو بعدی یا کیو آر کد، انواع و کاربردهای آن در زندگی روزمره پرداخته‌ایم؛ پس با ما همراه باشید تا با مزیت استفاده از این فناوری بیشتر آشنا شوید.

کد (Quick Response-Code) بارکدی قابل‌اسکن است که به‌راحتی توسط دستگاه‌های دیجیتال و گوشی‌های هوشمند خوانده می‌شود. بارکدهای دو بعدی، داده‌ها را به‌صورت مجموعه‌ای از پیکسل‌ها در یک شبکه مربعی‌شکل ذخیره می‌کنند. یکی از زیرمجموعه‌های شرکت تویوتا که شرکتی ژاپنی به نام Denso Wave است، اولین کد QR را در سال ۱۹۹۴ و با هدف دستیابی به روشی دقیق‌تر برای ردیابی وسیله‌های نقلیه و قطعات در حال تولید، ابداع کرد. در نهایت هم Denso Wave کد QR خود را در دسترس عموم قرار داد و اعلام کرد که از حق‌ثبت اختراع خود استفاده نمی‌کند؛ به این معنا که هر کسی می‌توانست با آن فناوری، کد اختصاصی خود را بسازد.

بارکدهای دو بعدی یا QR کدها، نوع پیشرفته‌ای از بارکدهای سنتی و تک بعدی هستند. این کدها می‌توانند داده‌هایی شامل ۷۰۰۰ رقم و ۴۰۰۰ کاراکتر، مانند علامت‌های نگارشی و کاراکترهای خاص، را ذخیره کنند. اطلاعاتی مانند شماره تلفن یا آدرس اینترنتی نیز به‌راحتی در این کدها رمزگذاری می‌شوند.

دوربین تلفن‌های هوشمند، به‌راحتی می‌توانند این کدها را اسکن و امکان دسترسی به داده‌های ذخیره‌شده در آن‌ها را برای شما فراهم کنند. چنانچه تلفن شما این قابلیت را نداشت، با مراجعه به Google Play می‌توانید انواع متعددی از برنامه‌ها را برای اسکن این نوع کدها پیدا کنید.

انواع کیو آر کد (QR code) از لحاظ طراحی و عملکرد

کیو آر کدها، از جنبه‌های طراحی و عملکرد، تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند و هر کدام، در وهله اول، در دسته‌بندی‌های ایستا و پویا قرار می‌گیرند.

QR کدهای ایستا

اطلاعات ذخیره‌شده در کدهای ایستا به هیچ‌عنوان قابل‌تغییر و ویرایش نیستند؛ به‌همین‌خاطر نیز برای ذخیره داده‌های ثابت، بسیار ایده‌آل هستند. اطلاعاتی همچون رمز عبور Wi-Fi، شماره کارمندی پرسنل یا کدهای دستوری که تغییرات خاصی در آنها رخ نمی‌دهد و ایجاد کدهای انبوه برای رویدادها، نمونه‌هایی از کاربردهای کدهای دو بعدی در دنیای امروز به‌شمار می‌روند.

نکته مثبت این کدها، نداشتن تاریخ انقضا است؛ به‌طوری‌که پس از ذخیره‌سازی اطلاعات و تنظیم محتوا، کار شما پایان می‌یابد. چنانچه قصد دارید داده‌های خود را به‌صورت دائم ویرایش و به‌روزرسانی کنید، بهتر است به سراغ کدهای پویا بروید.

QR کدهای پویا

با استفاده از کدهای پویا این فرصت را دارید که در زمان دلخواه، تغییرات لازم را روی داده‌های خود پیاده کنید. دلیل این موضوع این است که اطلاعات موجود در یک کد دو بعدی، در خود کد ذخیره نشده‌ است و با اسکن کد، مخاطب شما به URL تعریف‌شده در آن هدایت می‌شود؛ برای مثال یک رستوران می‌تواند مشتری‌های خود را از طریق کدهای پویا به منوی موجود در وب‌سایت خود هدایت کند. از مزیت‌های خوب این کدها، نداشتن دسترسی به اطلاعات شخصی کاربرها است. زمان، مکان و دستگاه مورداستفاده، تنها اطلاعاتی هستند که در هر اسکن، رصد و مشاهده می‌شوند.

انواع کیو آر کد (QR code) از لحاظ کاربردی

انواع کیو آر کد را می‌توان برای اهداف متفاوتی استفاده کرد؛ به عبارت بهتر، هریک از این کدها، ویژگی‌های خاص و متمایزی دارند که سبب پیداش کاربردهای خاص برای آن‌ها می‌شوند.

Micro QR Code

این کدها که در اندازه‌های متفاوت موجود هستند، کاربردهای محدودی دارند؛ به‌طوری‌که هر اسکنری قادر به استخراج اطلاعات ذخیره‌شده در آن‌ها نیست. کوچک‌ترین کد دو بعدی میکرو، ماژول ۱۱×۱۱ است که حداکثر ۲۱ کاراکتر الفبایی و عددی را رمزگذاری می‌کند.

کدهای QR مدل ۱

این نوع کد دو بعدی، نمونه اولیه Micro QR و مدل ۱ است که حداکثر ۴۶۸ بایت داده را در خود ذخیره و ۷۰۷ کاراکتر الفبایی و عددی را رمزگذاری می‌کند.

کدهای QR مدل ۲

مدل ۲ کیو آر کد، ارتقاء یافته مدل ۱ و دارای تراکم داده بیشتری نسبت به آن است. این نوع کد دو بعدی که می‌تواند تا ۴۲۹۶ کاراکتر الفبایی و عددی را در خود ذخیره کند،  بیشترین کاربرد عمومی را در میان کدهای دو بعدی دارد.

کد IQR

IQR، کد دو بعدی ماتریسی است که قابلیت ذخیره حجم بسیار زیادی از اطلاعات را دارد. تعداد کاراکتری که در بزرگترین ماژول این کد (۴۲۲×۴۲۲) می‌توانند ذخیره شوند، ۴۰۰۰۰ کاراکتر عددی است. در مواردی که مشکل فضا وجود دارد، این کدها به شکل‌های مختلف مستطیل یا مربع ایجاد می‌شوند.

کدهای پاسخ سریع امن یا کدهای SQR، بارکدهای دو بعدی ایمن با تراکم اطلاعاتی بالا هستند. این کدها، به‌دلیل داشتن امنیت بالا، برای ذخیره‌سازی داده‌های خصوصی به‌کار می‌روند و هر اسکنری هم قادر به استخراج داده‌های موجود در آن‌ها نیست.

FrameQR Code

این نوع کیو آر کد، کدی با قاب قابل‌تنظیم است که می‌تواند حاوی داده‌های بزرگتری مانند: گرافیک، تصاویر یا عکس باشد.

نحوه عملکرد کیو آر کد (QR code) یا بارکدهای دو بعدی

کدهای QR، تشکیل‌شده از مربع‌های سیاهی هستند که در یک شبکه یا ماتریس، روی پس‌زمینه‌ای سفیدرنگ، مرتب شده‌اند. هنگامی‌که یک کد دو بعدی توسط اسکنرها اسکن می‌شود، الگوی منحصربه‌فرد روی آن، به داده‌های قابل‌خواندن توسط انسان تبدیل می‌شوند؛ در واقع اسکنرها، اطلاعات را از الگوهای موجود در ماتریس استخراج می‌کنند و اینجا است که شما می‌توانید وارد سایت مورد نظر شوید، به آدرس الکترونیکی ذخیره‌شده در کد دسترسی داشته باشید یا اطلاعات محصول را به‌دست آورید.

این کدها، می‌توانند داده‌های بیشتری را نسبت به بارکدهای سنتی ذخیره و چهار حالت داده را مدیریت ‌کنند:

حالت عددی (Numeric mode)

این حالت، موثرترین حالت ذخیره‌سازی محسوب می‌شود که برای ارقام اعشاری صفر تا ۹  به‌کار می‌رود و مجاز به استفاده از حداکثر ۷۰۸۹ کاراکتر است.

حالت الفبایی (Alphanumeric Mode)

این نوع مدیریت داده در کیو آر کد، برای رقم‌های اعشاری صفر تا ۹، حروف بزرگ الفبا، علامت‌های نگارشی، نمادهای $، ٪، *،+ ،–  و همچنین یک فاصله کاربرد دارد. نوع الفبایی، اجازه می‌دهد تا حداکثر ۴۲۹۶ کاراکتر در یک کد دو بعدی ذخیره شوند.

حالت بایت (Byte Mode)

حالت بایت، برای کاراکترهایی از مجموعه کاراکترهای ISO-8859-1 است که اجازه می‌دهد تا ۲۹۵۳ کاراکتر در یک کیو آر کد ذخیره شوند.

حالت کانجی (Kanji Mode)

این حالت مدیریت داده در کدهای دو بعدی، برای رمزگذاری کاراکترهایی به‌زبان ژاپنی استفاده می‌شود. این حالت که برای اولین بار توسط Denso Wave ابداع شد، کمترین اثربخشی را دارد و امکان ذخیره‌ی تنها ۱۸۱۷ کاراکتر را در اختیار کاربران قرار می‌دهد.

کاربردهای کیو آر کد (QR code) در دنیای امروز ما

بارکد دو بعدی یا همان کیو آر کد، کاربردهای بسیار زیادی در دنیای امروز ما دارد؛ به‌گونه‌ای که می‌توان گفت امکانات ارائه‌شده توسط انواع مختلف این کد، بی‌پایان هستند. در ادامه، به بخشی از قابلیت‌ها و موارد استفاده کدهای دو بعدی اشاره کرده‌ایم:

• بسیاری از کسب‌وکارها از کدهای QR در کمپین‌های خود استفاده می‌کنند؛ چراکه روشی سریع‌تر برای هدایت افراد به وب‌سایت‌ آن‌ها است.
• چنانچه شما محصولی را در کاتالوگ برندی مشاهده کنید، با اسکن بارکد آن می‌توانید به‌صورت مستقیم به صفحه محصول آن در وب‌سایت برند هدایت شوید.
• کد QR درج‌شده روی بسته‌بندی محصولات، اطلاعات بسیاری درباره خواص، ویژگی‌ها، قیمت، اصالت محصول و… در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.
• این کدها که از همان ابتدا در صنعت خودروسازی و برای ردیابی قطعات ساخته شده بودند، این روزها هم در صنایعی که نیاز به نظارت دقیق بر محصولات و لوازم را دارند، بسیار کاربردی هستند.
• بارکدهای دو بعدی، کمک بسیار بزرگی به صنعت پست در تمام دنیا کرده‌اند. با درج این بارکدها، اطلاعات بسته پستی موردنظر، به‌سادگی، برای ماموران پست قابل‌خواندن است.
• در رستوران‌ها، مشتری‌ها جهت دسترسی بهتر و راحت‌تر به منوی رستوران می‌توانند یک بارکد دو بعدی را اسکن کنند.
• با قراردادن یک کد QR در پشت کارت ویزیت، می‌توانید مخاطب را به‌صورت مستقیم به صفحه لینکدین یا سایر شبکه‌های اجتماعی خود هدایت کنید.
• ارسال و دریافت اطلاعات پرداختی شما، می‌تواند یکی از پرکاربردترین استفاده‌های کیو آر کد باشد.
• مجموعه‌های آموزشی، از دیگر فضاهایی هستند که کیو آر کد کاربرد بسیار اساسی در آن‌ها دارد. دانش‌آموزان و دانشجویان، با اسکن کدهای دو بعدی، می‌توانند به مباحث آموزشی موسسه‌ی موردنظر خود دسترسی داشته باشند.

و بسیاری از کاربردهای دیگر که وجود بارکدهای دو بعدی یا QR کدها را در زندگی امروزی ما ضروری ساخته‌اند.

امیدواریم که این مقاله به شناخت هرچه‌بیشتر شما از تکنولوژی کیو آر کد یا بارکد دو بعدی و کاربرد آن در دنیای مدرن امروزی منجر شود. به‌خاطر داشته باشید که شما هم می‌توانید داده‌های خود را، از طریق کد QR، در اختیار مخاطبان و مشتری‌ها قرار دهید و از مزایای منحصربه‌فرد این اقدام در کسب‌وکار خود بهره‌مند شوید.

بیشتر بخوانید :مزایای تغذیه اتوماتیک اسناد در پرینتر، دستگاه‌ کپی و اسکنر